Coraz częściej polscy usługodawcy mają do czynienia z włoskim dłużnikiem, który bierze udział w postępowaniu upadłościowym. Włoski system prawa przewiduje możliwość zabezpieczenia roszczeń wierzyciela w ramach takiego postępowania – w tym celu należy uczynić zadość poszczególnym wymaganiom i dopełnić określonych terminów, pod rygorem utraty ochrony wierzytelności. Niniejszy artykuł ma na celu ogólny opis włoskiego postępowania upadłościowego wraz ze szczegółowym zaprezentowaniem możliwości polskiego wierzyciela w zakresie windykacji należnej mu wierzytelności.
1. Postępowanie Upadłościowe we Włoszech
Upadłość to postępowanie egzekucyjne dotyczące przedsiębiorców spełniających przewidziane ustawowo kryteria rozmiarowe (z wyłączeniem organów publicznych), które ma na celu likwidację majątku upadłego i spłacenie jego wierzycieli. W ramach postępowania upadłościowego współpracują cztery organy: wyznaczony sędzia (Il Giudice delegato), Sąd Upadłościowy (Tribunale Fallimentare), syndyk masy upadłościowej (Curatore Fallimentare) oraz komitet wierzycieli (Comitato dei Creditori). Warunki dotyczące rozmiarów przedsiębiorstwa określone są w Dekrecie Królewskim z 1942 r., zwanym „Prawem upadłościowym” (R.D. 16 marzo 1942, n.267 – art. 1 ust. 2, lit. a), b) i c)), ostatnio nowelizowanym przez dekret z mocą ustawy z 3 maja 2016 r., n. 59, potwierdzony ustawami z dnia 30 czerwca 2016 r., nr. 119 i z dnia 11 grudnia 2016 r., n. 232.
Upadłość może być ogłoszona na żądanie dłużnika, jednego lub więcej wierzycieli lub na wniosek prokuratora. Warunkiem koniecznym ogłoszenia upadłości jest stan tak zwanej niewypłacalności, czyli trwałej utraty przez przedsiębiorstwo płynności finansowej, co uniemożliwia przedsiębiorcy wypłacenie wierzycielom ich należności. Niewypłacalność przedsiębiorcy powodować problemy z odzyskaniem od niego należności, w związku z czym, podstawą postępowania likwidacyjnego jest zasada równości wierzycieli (par condicio creditorum). Zgodnie z tą zasadą, po analizie dokumentacji finansowej przedsiębiorcy, syndyk ma obowiązek powiadomić wierzycieli lub posiadaczy praw osobistych i rzeczowych na nieruchomościach i dobrach ruchomych stanowiących własność lub będących w posiadaniu upadłego, aby umożliwić jak najszerszemu gronu wierzycieli udział w postępowaniu. Po wydaniu przez Sąd orzeczenia o ogłoszeniu upadłości, względem upadłego nie może być podjęta ani kontynuowana żadna czynność egzekucyjna, ani zabezpieczająca (art. 51 włoskiego prawa upadłościowego: l.f., legge fallimentare), długi pieniężne upadłego uważa się za przeterminowane (art. 55 ust. 2 l.f.) a bieg terminów dla odsetek ustawowych i umownych – za zawieszony. Powyższe reguły nie mają jednak zastosowania w przypadkach pierwszeństwa (art. 55, ust. 1 l.f.).
2. Komu przysługuje pierwszeństwo?
Przesłanki zaistnienia pierwszeństwa ustalone w art. 2741 włoskiego kodeksu cywilnego, czyli zastaw, hipoteka oraz przywileje generalne i specjalne, odnoszą skutek na gruncie postępowania upadłościowego jako wyjątek od zasady równości wierzycieli.
Przywileje są ustawowo przewidzianymi przesłankami pierwszeństwa. Przykładowo, przywilej generalny na dobrach ruchomych przysługuje roszczeniom wynikającym ze stosunku pracy, z wynagrodzenia osoby uprawiającej wolny zawód lub wykonawcy dzieła, z prowizji od umowy agencyjnej, a także wierzytelnościom rolników indywidualnych i zakładów rzemieślniczych oraz wierzytelnościom firm dostawczych względem przedsiębiorstw korzystających z ich usług w ramach pracy tymczasowej, które obejmują wynagrodzenie i składki ubezpieczeniowe (art. 2751-bis włoskiego kodeksu cywilnego: c.c., codice civile).
Przywilej specjalny mają m.in. wierzytelności z umów przewozu oraz wydatki tytułem podatku nałożonego na rzeczy, tak długo jak są transportowane (art. 2761, ust. 1 c.c.), wierzytelności z umowy o prowadzenie spraw, na rzeczach zleceniodawcy zatrzymanych przez zleceniobiorcę w celu wypełnienia postanowień umowy (art. 2761, ust. 2 c.c.), wierzytelności z tytułu braku zapłaty za sprzedane i dostarczone urządzenia, na tych urządzeniach (art. 2762 c.c.) oraz wierzytelności z tytułu opłat sądowych poniesionych w celu utrzymania i wywłaszczenia z nieruchomości, co daje wierzycielom pierwszeństwo egzekucji do wysokości ceny tych nieruchomości (art. 2770 c.c.).
Uprzywilejowanie wierzytelności zapewnia większe prawdopodobieństwo ich zaspokojenia, ponieważ w zakresie przywileju mogą być egzekwowane przed wszystkimi innymi wierzytelnościami, które są nazywane nieuprzywilejowanymi z uwagi na brak gwarancji.
3. Jak wziąć udział w postępowaniu upadłościowym?
Wierzyciel może wziąć udział w postępowaniu upadłościowym tylko wtedy, gdy złoży wniosek o dopuszczenie do udziału w nim zgodnie z art. 93 l.f., co może zrobić osobiście lub za pośrednictwem wyznaczonego pełnomocnika. Wniosek jest przekazywany na certyfikowany adres mailowy PEC syndyka masy upadłościowej co najmniej 30 dni przed rozprawą wyznaczoną na rozpatrzenie spisu wierzytelności.
Wniosek musi zawierać:
- wskazanie postępowania, w którym wierzyciel chce wziąć udział oraz jego dane;
- określenie kwoty, której umieszczenia w spisie wierzytelności żąda wierzyciel, tj. opis należności, o której zwrot lub windykację wnosi;
- zwięzły opis faktów i przepisów prawa stanowiących podstawę żądania;
- ewentualne wskazanie podstawy pierwszeństwa, a także (w przypadku przywileju specjalnego) wskazanie rzeczy, którą ów przywilej obejmuje;
- wskazanie certyfikowanego adresu e-mail (PEC – posta elettronica certificata), na który docierały będą wszystkie informacje związane z postępowaniem. O każdej jego zmianie należy poinformować syndyka masy upadłościowej.
Te same wymagania dotyczą każdego, kto chciałby uzyskać zwrot dobra ruchomego lub nieruchomości.
4. Czy termin 30 dni przed rozprawą jest ostateczny?
Nie. Wniosek o dopuszczenie do postępowania może być złożony po pierwszej rozprawie, w ciągu roku od wydania postanowienia stwierdzającego wykonalność spisu wierzytelności, jednakże w takiej sytuacji, pomimo uzasadnionych podstaw pierwszeństwa wierzyciel może stracić prawo uzyskania należności z dóbr rozdzielonych między innych wierzycieli przed złożeniem jego wniosku. Wniosek może być złożony także po upływie roku, jednak w takim wypadku, w celu dopuszczenia do postępowania, wierzyciel będzie musiał przedstawić dowody świadczące, że nie można zarzucić mu zwłoki.
5. Co się dzieje po złożeniu wniosku?
Pierwsza rozprawa, na której rozpatrywane są wnioski, odbywa się w ciągu 120 dni od wyroku stwierdzającego upadłość. Następnie sędzia wyznacza kolejne rozprawy w celu rozpatrzenia późniejszych wniosków, co najmniej raz na cztery miesiące.
Co najmniej 15 dni przed rozprawą, syndyk przygotowuje projekt spisu wierzytelności, czyli wykaz żądań wierzycieli wraz z odnośnymi rachunkami i wysyła im na wskazane we wnioskach certyfikowane adresy mailowe. W ciągu 5 dni od rozprawy wierzyciel może przedstawić pisemne uwagi na temat projektu spisu wierzytelności. Na rozprawie sędzia rozpatruje poszczególne żądania wierzycieli i przyjmuje je lub odrzuca zwięźle uzasadnionym postanowieniem.
6. Czy można zaskarżyć postanowienie odrzucające żądanie?
Tak, postanowienie stwierdzające wykonalność spisu wierzytelności jest zaskarżalne poprzez odwołanie, które należy złożyć w sekretariacie Sądu w zawitym terminie 30 dni od dnia ogłoszenia postanowienia. Jeżeli wierzyciel chce zakwestionować uwzględnienie przez Sąd żądania innego wierzyciela, może również zaproponować odwołanie postanowienia w części zawierającej uznanie tego żądania, przestrzegając powyższego terminu. Po upływie 30 dni, wierzyciel może wystąpić o rewizję postanowienia sędziego tylko wtedy, gdy przyjęcie lub odrzucenie wniosku wynikło z fałszerstwa, podstępu, istotnego błędu co do okoliczności faktycznych lub braku znajomości istotnych dokumentów, które nie zostały przedstawione wcześniej z przyczyn niezależnych od wierzyciela.
7. Co się dzieje po wydaniu postanowienia przyznającego należność wierzycielowi?
Jednocześnie z przygotowaniem różnych projektów spisu wierzytelności, syndyk musi także opracować plan likwidacji, który przekłada do zatwierdzenia komitetowi wierzycieli, a następnie informuje sędziego, który zatwierdza poszczególne elementy planu. Plan likwidacji przewiduje ewentualne przeprowadzenie czynności związanych z odzyskiwaniem rzeczy, tryb sprzedaży dóbr z upadłości, stwierdza możliwość kontynuowania działalności przedsiębiorstwa lub zarządza jego zbycie określając jego warunki oraz regulując powiązane stosunki prawne. Następnie syndyk przygotowuje plany podziału dóbr upadłego, które przedstawia Sędziemu i informuje o nich poszczególnych wierzycieli, mających możliwość ich zaskarżenia. Ostateczny plan rozdzielenia dóbr jest podstawą przypisania przyjętych kwot do wierzycieli wedle porządku określonego ustawowo (art. 111 l.f.) i skonkretyzowanego w postępowaniach indywidualnych.
8. Ile trwa postępowanie upadłościowe?
Postępowanie upadłościowe jest długie i skomplikowane, przez co może trwać wiele lat. Sąd Kasacyjny uznał jednak w wyroku z 28 maja 2012, n. 846, że do postępowania upadłościowego stosuje się prawo do rzetelnego procesu (tzw. Ustawa Pinto), orzekając, że nie może ono trwać dłużej niż pięć lat, a w przypadkach szczególnie skomplikowanych – do lat siedmiu.
Pragniemy podkreślić, iż informacje zawarte w powyższym artykule są prawdziwe i aktualne w chwili skierowania do publikacji, jednak nie stanowią porady prawnej. Szczegółowej porady w konkretnej sprawie mogą udzielić nasi prawnicy wyłącznie w odniesieniu do danego stanu faktycznego.
9. Nadchodzące zmiany: Kodeks Kryzysu i Niewypłacalności
Dekretem legislacyjnym nr 14 z dnia 12 stycznia 2019 roku regulacja postępowania upadłościowego została gruntownie zreformowana za pomocą tzw. kodeksu kryzysu i niewypłacalności (Codice della crisi e dell’insolvenza). Celem reformy jest zapewnienie w ramach włoskiego systemu prawa mechanizmów przeciwdziałania i pokonywania kryzysu, także poza drogą sądową, z zachowaniem ciągłości działania podmiotu. Znika z treści ustawy termin „upadłość” (fallimento), zastąpiony neutralnym pojęciem „likwidacja sądowa” (liquidazione giudiziale)¸promując jednocześnie tzw. „fresh start” droga zwolnienia z długów. Pierwotnie wejście w życie reformy było przewidziane na 15 sierpnia 2020 roku, jednak zostało odroczone na 1 września 2021 roku z uwagi na nadzwyczajne środki zastosowanie w związku z pandemią koronawirusa – ustawodawca stwierdził, że nie byłoby roztropne wprowadzenie nowego modelu zarządzania kryzysem firmy w wyjątkowej sytuacji światowego kryzysu.
Pragniemy podkreślić, iż informacje zawarte w powyższym artykule są prawdziwe i aktualne w chwili skierowania do publikacji, jednak nie stanowią porady prawnej. Szczegółowej porady w konkretnej sprawie mogą udzielić nasi prawnicy wyłącznie w odniesieniu do danego stanu faktycznego.
